Άρανι, Γιάνος

(Janos Arany, Νάγκισαλοντα 1817 – Βουδαπέστη 1882). Ούγγρος ποιητής. Καταγόταν από φτωχή οικογένεια. Δοκίμασε τις δυνάμεις του διαδοχικά στη ζωγραφική και τη γλυπτική, στη μουσική και το θέατρο, ενώ ταυτόχρονα εργαζόταν ως γραμματέας δικαστηρίου. Το 1846 έκανε αίσθηση με το σατιρικό του ποίημα Το χαμένο σύνταγμα (Az Elveszett Alkatmany), στο οποίο παρουσιάζει τον αγώνα μεταξύ των συντηρητικών και των φιλελευθέρων στη χώρα του ως μια καινούργια Βατραχομυομαχία. Το έργο του βραβεύτηκε από την ουγγρική Ακαδημία. Ωστόσο διάσημο τον έκανε το επικό ποίημα Τόλντι που είχε εμπνευστεί από λαϊκούς θρύλους το οποίο αποτελούσαν τρία μέρη: Τόλντι (1847), Το βράδυ του Τόλντι (1854) και Έρωτας του Τόλντι (1854). Έγραψε επίσης λυρικά και ρομαντικά ποιήματα, τις Μπαλάντες, πάνω σε σκοτσέζικα και τρανσιλβανικά πρότυπα, που ξεχωρίζουν για την τραγική έξαρση, τον ρυθμό και τη μουσικότητά τους. Ο Ά. είναι, μαζί με τον Πέτεφι, ο ανανεωτής της ουγγρικής ποίησης του 19ου αι. και ο καλύτερος μεταφραστής του Σαίξπηρ και του Αριστοφάνη.